Države Evropske unije nemaju ni kapaciteta ni volje za jedinstvenu strategiju i trebale bi se usredotočiti na povećanje povjerenja i saradnje unutar NATO-a.
“Može li se kao globalna ekonomska i demokratska sila Evropa zadovoljiti situacijom u kojoj ne možemo osigurati, bez pomoći, evakuaciju naših građana i ugroženih jer su nam pomogli?”, Upitao je nedavno predsjednik Evropskog vijeća Charles Michel. Po mom mišljenju, ne treba nam još jedan takav geopolitički događaj da bismo shvatili da EU mora težiti većoj autonomiji u odlučivanju i većim kapacitetima za djelovanje u svijetu. ”
Postoji razlog za ovu izjavu Charlesa Michela, koji predstavlja novi mentalitet unutar Evropske unije. Potpredsjednik Evropske komisije Josep Borrel ponovio je ovo stajalište u članku za New York Times, u kojem navodi da je Afganistan poziv na uzbunu Evropljana.
U svom članku Borrel naglašava da se, unatoč ekonomskim i vojnim ulaganjima Evrope u Afganistan, i dalje oslanjaju na američke odluke. On predlaže da bi zajednička evropska sigurnosna strategija i evropski vojni kapaciteti mogli pomoći u rješavanju praznina u pristupu Evrope.
Iako evropski zvaničnici ova nastojanja za autonomijom označavaju kao oružje za jačanje transatlantskog saveza, stvarnost je sasvim suprotna. Ideja o evropskoj vojsci ne služi savezu, naprotiv, slabi njegovu ulogu.
Iskorištavajući trenutnu frustraciju zbog načina na koji su SAD izvele svoje povlačenje, EU kao institucija pokušava unaprijediti ideju da postane manje ovisna o Vašingtonu.
Da je stvarni cilj poboljšati saradnju i postati pouzdan i vrijedan saveznik SAD-a, rasprava bi se vodila o povećanju potrošnje za odbranu, ulozi evropskih država u NATO-u i vojnim kapacitetima; i kako skinuti dio tereta s američke vojske u kontekstu NATO-a. Trenutna rasprava u Evropi ima za cilj podrivanje transatlantskog saveza.
Iako je američka odluka o povlačenju iz Afganistana natjerala državne i nedržavne oružane aktere da preispitaju svoje oslanjanje na SAD, evropska potreba za vojnom autonomijom od Sjedinjenih Država godinama se razmatra.
Francuske ambicije unutar EU
Francuska je više puta izrazila svoju želju da se radi na uspostavi evropske vojske. Međutim, težnja za evropskom autonomijom od SAD-a posebno je u interesu Pariza; francuska strategija je učiniti Evropu manje zavisnom od SAD-a i više zavisnom od Francuske.
Na ovaj način, Pariz je iskoristio političke razlike između Grčke i Turske oko razgraničenja na moru kako bi ostvario svoje napoleonske ambicije. Ustrajavanje Francuske na evropskoj vojsci, većoj autonomiji od SAD-a i izgovori za ruski ekspanzionizam pokreću pitanja o njenoj predanosti NATO-u, i dovode do pitanja o tome je li Francuska trojanski konj u savezu.
Uprkos retorici zvaničnika EU i Francuske, evropska vojska nije održiva opcija. Čak i ako EU uspije prevladati velike razlike među svojim državama članicama – herkulovski zadatak – nedostajat će joj resursi, kapaciteti, iskustvo i podrška javnosti. Jasnije rečeno, bez Velike Britanije i Turske, evropska vojska je samo bajka.
Za stvaranje savezničke vojske potrebne su određene kvalifikacije. NATO je funkcionalan iz nekoliko razloga: vojni izdaci Sjedinjenih Država čine 37% posto ukupnih svjetskih troškova. Teško je očekivati da će evropske države, koje čak ne mogu ispuniti NATO kriterij o izdvajanjima za odbranu od 2% posto BDP-a, moći formirati evropsku vojsku.
Štoviše, Evropljani nemaju kapacitete za takvu vojsku. Osim Francuske, nijedna članica EU ne učestvuje u značajnim tekućim vojnim operacijama.
Formiranje vojske zahtijeva iskustvo u vođenju i koordinaciji. Zemlje EU, koje se međusobno bore oko svake političke odluke, ne mogu je voditi onako kako bi takva institucija zahtijevala. Možda su mislili da znaju kako koordinirati svoje vojske, ali to čine samo zahvaljujući etabliranom američkom vodstvu i organizacijskoj strukturi u NATO -u.
Na kraju, ali ne i najmanje važno, većina evropske javnosti uskratila bi podršku takvoj organizaciji. Na primjer, napad poput nedavnog terorističkog napada na aerodromu u Kabulu bio bi dovoljan da sruši vlade u Evropi.
Na cijelom evropskom kontinentu samo tri države imaju pravu vojsku: Velika Britanija, Turska i Francuska, a samo Velika Britanija i Turska imaju gore spomenuto iskustvo u vodstvu i koordinaciji te potrebnu podršku javnosti. Bilo bi glupo očekivati evropsku vojsku bez treće, odnosno četvrte po snazi armije NATO-a.
Jedino što EU može formirati je mali kontingent autonomnih snaga za brzo raspoređivanje. Ali čak i to može propasti, jer mnoge evropske države poput Njemačke nemaju helikoptere za transport svojih trupa, posjeduju neoperativne borbene avione i oslanjaju se na savezničke kapacitete unutar NATO-a.
Zagovornici evropske vojske, poput Francuske i zvaničnika EU, sami sebe sabotiraju sa svojim nerealnim ciljevima. Nakon Brexita i trenutnog zastoja u pristupnim pregovorima između Turske i EU-a, to onemogućava da te zemlje čak i razmotre pristupanja evropskoj vojsci. EU također nije zainteresirana za njihovo uključivanje.
Iako je istina da su američki potezi u Afganistanu nanijeli štetu povjerenju u NATO i SAD, razgovori o evropskoj autonomiji nisu realni.
Umjesto iskorištavanja trenutne frustracije za jačanje položaja Francuske u EU, Evropljani ne bi trebali gubiti vrijeme raspravljajući o vojnoj autonomiji i usredotočiti se na to, kako povećati povjerenje i saradnju unutar NATO-a.
Potrebna je i neka introspekcija: iako su članice EU-a uznemirene zbog načina na koji su se SAD povukle iz Afganistana, Turska doprinosi savezu uprkos američkoj i evropskoj podršci YPG-u i PKK u Siriji – prijetnji nacionalne sigurnosti Turske.
Autor: Omer Ozkizilcik
